آجر و سیر تکامل آجرسفال
آجر سفال – نگاهی اجمالی از کوره های سنتی اجرپزی در قدیم تا کارخانه های آجر تونلی عظیم امروزی
آجر, از قدیمی ترین مصالح ساختمانی میباشد. که قدمت آن بنا به عقیده برخی از باستان شناسان به ده هزار سال پیش می رسد. در ایران بقایای کوره های سفال پزی و آجر پزی در شوش و سیلک کاشان پیدا شده است. مورخین قدمت آنها به هزاره چهارم پیش از میلاد تخمین زده اند. همچنین نشانه هایی از تولید و مصرف آجر در هندوستان به دست آمده که حاکی از سابقه شش هزار ساله آجر سفال در آن کشور است. واژه آجر بابلی و نام خشت هایی بوده که بر روی آنها منشورها قوانین و نظایر آنها را می نوشتند.گمان می رود نخستین بار از پخته شدن خاک دیواره ها و کف اجاق ها به پختن آجر پی برده اند.کوره های آجر پزی ابتدایی, بی گمان از مکان هایی تشکیل می شده که در آن لایه های هیزم و خشت متناوبا روی هم چیده می شده است.
آجر
آجر و سیر تکامل آجرسفال
فن استفاده از آجر سفال
این تخصص از آسیای غربی به سوی غرب مصر و سپس به روم و به سمت شرق هندوستان و چین رفته است. در سده چهارم اروپایی ها شروع به استفاده از آجر سفال کردند ولی پس از مدتی از رونق افتاده و رواج مجدد از سده ۱۲ میلادی بوده که ابتدا از ایتالیا شروع شد. در ایران باستان ساختمان های بزرگ و زیبایی بنا شده اند که پاره ای از آنها هنوز پا بر جا هستند.
نظیرطاق کسری درغرب ایران قدیم آرامگاه شاه اسماعیل سامانی در گنبد کاووس و مسجد اصفهان را که با آجر سفال ساخته اند همچنینی پلها و سد های قدیمی مانند پل دختر سد کبار در قم از جمله بناهای قدیمی می باشند.
انواع آجر در قدیم – نگاهی به گذشته تا کنون و آنچه برای بهینه سازی آجر به شکل و فرم امروزی انجام گرفته است.
آجر و سیر تکامل آجرسفال
حتما بخوانید:انواع کوره های آجرپزی
آجر-تاریخچه آجر
در ایران هر جا سنگ کم بوده و خاک خوب هم در دسترس بوده است آجر پزی و مصرف آجر سفال معمول شده است اندازه آجر سفال ایلامی حدود ۱۰×۳۸×۳۸ سانتی متر بوده پختن و مصرف آجرسفال در زمان ساسانیان گسترش یافته و در ساختمان های بزرگ مانند آتشکده ها به کار رفته است اندازه آجر سفال این دوره حدود ۴۴×۴۴×۷ تا ۸ بوده است و بعد های آن ۲۰×۲۰×۳ تا ۴ سانتی متر کاهش یافت .
در فرش کردن کف ساختمان از آجر سفال بزرگتری به نام ختائی به ابعاد ۵×۲۵×۲۵ سانتی متر و یا بزرگتر از آن به نام نظامی در ابعاد ۴۰×۴×۵ سانتی متر استفاده می شده است از انواع دیگر آجر سفال در گذشته آجر قزاقی می باشد که پیش از جنگ جهانی اول روسها آن را تولید می کردند که ابعاد آن ۵×۱۰×۲۰ بوده است آشنایی با آجر سفال و مواد اولیه آن آجر نوعی سنگ مصنوعی است که از پختن خشت خام و دگرگونی آن بر اثر گرما به دست می آید خاک آجرسفال مخلوطی است از خاک رس ماسه فلدسپات سنگ آهک سولفات ها سولفورها فسفات ها کانی های آهن منگنز منیزیم سدیم پتاسیم مواد آلی و…
آجر و سیر تکامل آجرسفال
آجر واژه بابلی است , نام خشت نوشته هایی بوده است که بر آنها فرمان , منشور , قانون و جز اینها را می نوشتند .سومری ها و بابلیها , برای ساختن خشت , پس از فرو نشستن سیلاب گل خمیری را ازکنار رودخانه بدست می آورند. پختن آجر باید همزمان با پیدایش آتش , نخست دردشت هایی که سنگ پیدا نمی شده اختراع شده باشد.
نخستین بار ازگل پخته دیواره ها وکف اجاق ها , به آجر پزی پی بردند . پیشینه آجر پزی درخوزستان ومیانرودان ( بین النهرین ) زودتر ازجاهای دیگر ایران زمین است , درهندوستان تاشش هزار سال پیش می رسد. درایران , درجاهایی که سنگ نبود , پختن ومصرف کردن آجر از زمان باستان معمول شده.
در دوران ساسانیان , مصرف کردن آجر گسترش یافت . آجرهای ساسانی را نخست به کنده گی ۷ تا ۸۴۴۴۴ سانتی متر می ساختند . کف دالان مسجد جامع اصفهان با آجر های ساسانی به روش نره فرش شده است , این آجرها اززمان ساسانیان که اینجا آتشکده بوه بجا مانده اند . آجرهای بزرگ قدمگاه نیشابور هم از زمان ساسانیان بجا مانده اند زیرا آنجا آتشکده آذر برزین مهر بوده است.
ساختمانهای بزرگ و زیبای آجری زیادی در ایران زمین از زمان باستان بجا مانده اند مانند : طاق کسری در میانرودان ( بین النهرین ) , پلهای دختر که برای آناهیتا ( ناپلید = بی گناه = معصومه ) ایزد آب یا , بابک ( با = آب + بک = بغ = ایزد ) ساخته شده اند , گنبد کاووس , مسجدهای بزرگ (بیشتر مسجدهای جامع ) که در زمان ساسانیان آتشکده بوده اند و نشانه هنر آجر کاری استادان ایرانی هستند.
آجر و سیر تکامل آجرسفال
شاهکار هنر آجر کاری مسجد جامع اصفهان و گنبد کاووس زیباتر از ساختمانهای آجری دیگرند.آجر سنگی ست ساخته گی و دگرگون که از پختن خشت بدست می آید . خشت خاک نمناک یا گلی است که به آن شکل داده شده باشد , گل مخلوط همگن و ورزیده خاک و آب است . خاک را با ۱۵ تا ۲۵{} وزنش آب , در هم کرده ورز می دهند تا تمام دانه های خاک نمناک شوند , یا به گرد خاک ۷ تا ۸ وزنش نم می زنند .
به گل با فشار کم و به خاک نمناک بافشار زیاد شکل می دهند .قدیمی ترین لوح آجری از دوران « سارگن » موسس امپراطوری « اکاد » مربوط به ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح می باشد.
بعداً از قالب زدن خشت و پختن آن به نام آجر در بناهای کلده و بابل و آشور و میان رودان بین دجله وفرات استفاده فراوان شده است .ازمیان بناهای به جای مانده میتوان به برج بابل که با آجر ساخته شده است اشاره کرد ونیز بنای چغازنبیل اثر ارزشمندی که حدود ۱۲۵۰ سال قبل از میلاد ساخته شده و درهفت تپه خوزستان واقع است . این بنای عظیم درپنج اشکوب (طبقه ) است , طبقه هم سطح زمین به ابعاد ۱۰۵*۱۰۵ متر می باشد.
ارتفاع این بنا به ۶۲ متر , باهر طبقه پس نشین به شکل پله پله که به نام زیگفرات نامیده می شده است ( دراینجابه معنی ساختمان سر به فلک کشیده میباشد واین کلمه سومری است ).
این بنای عظیم و تاریخی دارای دو طبقه زیرین, طبقه اول زیرین , ستایشگاه و طبقه دوم زیرین ,قبور بزرگان و پادشاهان ایلامی بوده است . در این بنا , محل در بندها از آجر نوع لعابدار استفاده شده ضمنا آجر نوشته هایی در بین رج های آجرکاری به کاررفته این بنا که دستورات و احکام بوده است که تا امروز به یادگار مانده است.
بنای قدیمی
درج دیدگاه